Hồi nhỏ tôi hay thắc mắc: “Sao mẹ dốt quá vậy? Cái gì cũng không biết ăn”. Nhà có thứ gì ngon hoặc ai cho đồ ăn thức uống gì, mẹ cũng để dành cho ba và mấy chị em tôi. Câu nói mà tôi hay nghe mẹ lặp đi, lặp lại suốt những năm tháng tuổi thơ là “bụng mẹ yếu, ăn vô mắc công uống thuốc”.

Tôi nhớ có lần bác Tư ở Cái Bè mang cho trái sầu riêng thiệt bự, mẹ bóc từng múi sầu riêng để trong những cái dĩa nhỏ: Cái này phần ba, cái này phần thằng Minh, con Thắm, con Thư, con út... Tôi đang ngồi chóc ngóc bên cạnh, đếm đi đếm lại thấy nhà có 6 người sao chỉ có 5 phần, hỏi thì mẹ bảo: “Sầu riêng coi vậy mà rất độc, bụng yếu như bụng mẹ ăn vô là bị trúng liền”. Tôi thấy mẹ thật đáng thương. Bụng dạ gì mà yếu dữ vậy, ăn cái gì vô cũng đau, cũng trúng.

Năm đó tôi 8 tuổi.

Năm tôi 15 tuổi thì ba mất. Đây là cú sốc lớn đối với mẹ và anh em tôi vì ba là trụ cột trong gia đình. Mẹ gầy tọp đi. Thường ngày mẹ vốn ăn uống kém, bây giờ lại càng tệ hơn. Mẹ bảo tôi: “Tụi con phải ráng học. Bây giờ không có ba...”. Mẹ chỉ nói vậy rồi nghẹn lời. Mấy anh chị thương mẹ nên một buổi đi học, một buổi phụ mẹ làm mấy công rẫy. Riêng tôi vì là út nên ưu tiên được tập trung học hành. Công việc của tôi là nấu cơm, dọn dẹp nhà cửa. Mẹ không cho tôi ra rẫy vì bảo tôi vốn yếu đuối từ nhỏ, không quen làm mấy chuyện nặng nhọc, nắng nôi...

Ngoài thời gian đi học, suốt ngày tôi quẩn quanh trong nhà. Cái nhà chúng tôi ở từ khi ba mất đã mấy mùa mưa nhưng chưa được lợp lại. Mẹ nói để ráng làm kiếm tiền lợp ngói luôn. Nói thì nói vậy thôi chớ kiếm được đồng tiền, mẹ và mấy anh chị tôi phải tưới mồ hôi trên từng luống rau. Đủ ăn đã là may mắn, lấy đâu ra dư dả mà cất nhà?

Tôi nhớ có lần đang ngủ bỗng giật mình vì trời mưa. Tôi mở mắt ra, thấy mẹ đang ngồi thu lu ở góc giường. Trời mưa, nhà bị dột, mẹ nhường chỗ khô cho tôi nên phải nép vào góc giường để tránh những giọt mưa theo kẻ lá nhỏ giọt xuống chỗ nằm. Trong ánh sáng tù mù của ngọn đèn trứng vịt, tôi thấy bóng mẹ gầy gò, nhỏ xíu... Anh hai nói sau này có tiền sẽ cất cho mẹ một ngôi nhà thật to, thật đẹp.

Rồi anh hai, chị ba tôi đi làm. Mẹ đỡ vất vả hơn nhưng vẫn không chịu buông mấy công rẫy. Mẹ nói, còn ăn là còn làm, chừng nào hết ăn thì mới hết làm. Nói chuyện ăn thì tôi lại bực mình. Mấy anh chị đi làm có tiền mua đồ ăn ngon cho mẹ, mẹ lại để trên bàn thờ ba cho đến lúc thiu thối. Bị cằn nhằn thì những lần sau mẹ lại bảo tôi và chị tư ăn. Mẹ nói: “Mẹ già rồi, ăn uống bao nhiêu mà mua cho tốn tiền. Mấy cái đồ này, mẹ ăn vô lại nặng bụng, khó tiêu”. Đến lúc đó mà tôi vẫn còn tin như vậy. Tôi không hề nghĩ rằng, tất cả những gì ngon ngọt, mẹ đều dành cả cho anh em tôi...

... Tôi lấy chồng được 4 năm thì mẹ mất. Ngôi nhà mà anh hai hứa cất cho mẹ vẫn chỉ là ước mơ vì anh lập gia đình rồi có con, cuộc sống cũng vất vả. Ngày mẹ ra đi, trời mưa tầm tã. Mấy anh em tôi ngồi cạnh mẹ trên chiếc đi - văng, đứa nào cũng có rất nhiều điều muốn nói nhưng đứa nào cũng nghẹn lời...

Riêng tôi, đến lúc đó thì tôi đã hiểu vì sao suốt cuộc đời của mình, mẹ chẳng bao giờ biết ăn những thứ ngon ngọt. Chẳng phải vì bụng mẹ yếu, chẳng phải vì sợ lạ miệng khó tiêu, chẳng phải vì cái gì hết... Chỉ là vì mẹ muốn dành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho chồng con.

Chân lý đơn giản ấy của trái tim những người mẹ mãi đến khi lấy chồng, sinh con tôi mới hiểu ra...